İstanbul Planlama Ajansı (İPA), ‘Kamusal Alanın Dönüşümü: Alışveriş Merkezlerinin Kentsel Etkileri Üzerine Değerlendirme’ başlıklı bir rapor yayımlandı. Rapor, Türkiye’de AVM’lerin yükselişi ve etkileri hakkında önemli bilgiler içeriyor. Türkiye’deki ilk AVM 1988’de İstanbul’da açıldı ve 1990’ların başından itibaren hızla artan bir ivmeyle AVM sayısı arttı. 2024 Haziran itibariyle Türkiye’de 445 AVM bulunurken, İstanbul’da ise 133 AVM faaliyet gösteriyor.
İstanbul’un 39 ilçesinden sadece 5’inde AVM bulunmamaktadır. En fazla AVM’nin bulunduğu ilçeler Şişli, Bakırköy, Ataşehir ve Ümraniye olarak sıralanırken, İstanbul’un nüfusunun %19.13’ünü barındırmasına rağmen ülke genelindeki AVM’lerin %29.75’i İstanbul’da yer almaktadır. Bu durum, İstanbul’un AVM yoğunluğunu ortaya koymaktadır.
AVM’lerin sayısındaki artış, kamusal alanların ticari projelere dönüştürülerek azaldığına işaret etmektedir. Raporda, özellikle İstanbul’da kamusal alanların ve deprem toplanma alanlarının AVM’lere dönüştürüldüğü belirtilmektedir. İstanbul’da en az 42 bin 200 kişinin barınma ihtiyacını karşılayabilecek büyüklükte toplam alanda 95 adet 20 bin metrekarenin üzerinde AVM bulunduğu tespit edilmiştir. Bu durum, olası bir deprem sonrası toplanma alanı olarak değerlendirilebilecek alanların AVM’ler tarafından kullanıldığını göstermektedir.
İnşaat Mühendisleri Odası’nın verilerine göre, deprem toplanma alanı olarak belirlenen ancak daha sonra imara açılan noktalarda AVM’lerin bulunduğu belirtilmektedir. Örneğin, Ali Sami Yen Stadı, Zincirlikuyu’daki Karayolları 17’nci Bölge Müdürlüğü arazisi, Acıbadem’deki eski Otosan Fabrikası arazisi, Bakırköy’deki Marmara ve İstanbul Forum AVM’lerin bulunduğu alanlar bu kapsamda değerlendirilmektedir.
Sonuç olarak, rapor İstanbul’daki AVM’lerin kentsel dönüşüm üzerindeki etkilerine ve bu alanların kamusal kullanımıyla ilgili endişelere dikkat çekmektedir. AVM’lerin sayısındaki artışın, şehir planlamasında ve kamusal alanların korunmasında daha dikkatli bir yaklaşım gerektirdiği vurgulanmaktadır. Bu çerçevede, AVM’lerin yayılmasının kentsel doku ve deprem toplanma alanları gibi önemli kamusal alanlar üzerindeki etkilerinin gözden geçirilmesi önem arz etmektedir.
