İran’da, 1953 yılında İngilizlerin kontrolündeki petrolü millileştiren Başbakan Muhammed Musaddık’ın ABD’nin iç ve dış ajanları kullanarak devrilmesi ile sonuçlanan darbede ABD’ye açılan dava ile ilgili ilk duruşma Tahran’da düzenlendi. Mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade’nin açılış konuşmasında, yaklaşık 402 bin İran vatandaşının, ABD hükümeti ve 6 Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğu belirtildi. Davacıların avukatlarından Şami Akdem’in mahkemede yaptığı konuşmada, CIA’nın İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği yaparak gerçekleştirdiği darbe planı ortaya kondu. ABD’nin darbedeki temel amacının İran’daki İngiliz nüfuzunu kendi lehine çevirmek olduğu ifade edildi.
Mahkemede duruşmaya katılan Musaddık’ın torunu Mahmud Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine tanıklık ettiğini belirterek mahkemeden ABD’ye karşı maddi, manevi ve cezai tazminat talep etti. Mahmud Musaddık yaşlılığını gerekçe göstererek hazırladığı yazılı metni oğlu Gulamali Musaddık aracılığıyla okundu. Musaddık, meşru İran hükümetini ortadan kaldırma ve ülkenin kaynaklarının yağmalanmasının yol açtığı zararlar için ABD’den tazminat talep etti.
İran’daki hukuk mahkemesinde yapımış olan dava, tarihi bir döneme ışık tutarak, ABD’nin yabancı ülkelerde yürüttüğü müdahalelerin yargı önüne çıkarılmasını sağlayabilir. Musaddık’ın darbesi, CIA’nın “Ajax” operasyonu olarak bilinmekte olup, 2013 yılında CIA’nın gizliliğini kaldırdığı devlet arşivlerinde darbenin detayları ilk kez kamuoyuna açıklandı. Belgelerde, darbenin ABD dış siyasetinin bir parçası olarak CIA’nın yönetiminde gerçekleştirildiği belirtilmişti.
İranlı vatandaşların ABD hükümeti ve yetkililerine karşı açtığı bu davanın sonuçları merakla beklenirken, davacıların ABD’nin yıllar önce gerçekleştirdiği müdahalelerden kaynaklanan zararlara karşı haklarını aramaları önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Davanın süreci ilerleyerek daha fazla detay ve delil ortaya konulması beklenirken, hukuk mahkemesi tarafından verilecek kararın taraflar arasındaki ilişkilere etkisi büyük olacaktır. Bu davanın ardından, benzer vakaların da yargı önüne gelmesi ve tarih boyunca yaşanmış olan uluslararası müdahalelerle ilgili hesap sorulması gerekliliği de göz önünde bulundurulmalıdır.
