Son günlerde Hazine ve Maliye Bakanı, gençlerle bir araya geldiğinde sigara içmemenin ve bu parayı beş yıl vadeli mevduatta değerlendirmelerinin potansiyel getirileri üzerine fikirlerini paylaştı. Toplum olarak sigaranın bireysel ve toplumsal zararları konusunda tartışmasız bir uzlaşma sağladığımızı belirtmekte fayda var. Gençleri sigaradan uzak tutarak onlara sağlıklı bir gelecek sunmak için çeşitli politikaları ve önlemleri desteklemek de önemlidir. Fakat Sayın Bakan’ın verdikleri örnek, birçok kişi tarafından ikna edici bulunmadı. Gözlemlerimize göre, gençler bu durumu eğlenceli bir şekilde mizahi bir konu haline getirdiler. Hatta bazıları, Bakan’ın enerjisini vatandaşın sigaradan yapacağı tasarruf yerine, kamu alanındaki israf kalemlerini azaltma, verimsiz yatırımların önünü kapama veya kamu ihale sisteminde yaşanan yolsuzluklara odaklanmasını daha uygun buldu.
Konu sigara ve tütün mamulleri üzerinden açıldığında, son on yılda bu ürünlerden tahsil edilen toplam vergilerle ilgili bazı verileri paylaşmanın gerekli olduğunu düşündük. Bu bilgiler, vergi politikalarının toplumsal etkisini anlamamız adına önemli bir yer tutmaktadır.
On Yılda 1 Trilyon 130 Milyar Lira Sigara Vergisi
Türkiye’de sigara üzerinden alınan iki temel vergi bulunmaktadır: Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Katma Değer Vergisi (KDV). Bütçe verileri içinde tütün mamullerinden elde edilen ÖTV tutarlarına ulaşmak mümkündür, fakat tütün mamullerinden tahsil edilen KDV miktarı genellikle açıklanmamaktadır. Fakat biz, KDV tutarlarını da hesaba katarak sigara vergisinin toplam miktarını hesaplayabiliriz. Yaptığımız hesaplamalar sonucunda, tütün mamullerinden 900 milyar lira ÖTV, 230 milyar lira ise KDV olmak üzere toplamda 1 trilyon 130 milyar lira vergi toplanmıştır.
Tasarruf Edilmesi İstenen Sigaranın %82’si Vergi
Hazine ve Maliye Bakanı’nın tasarruf edin çağrısında bulunduğu sigaranın %82’sinin vergi olduğunu belirtmekte fayda var. Örneğin, 75 lira olan bir sigara paketinden, yılda bir paket tüketen bir kişi toplamda 27.375 lira harcama yapacaktır. Ayrıca altı ayda bir yapılan otomatik ÖTV zammını göz önünde bulundurursak, bu tutarın 22.450 lirası ÖTV ve KDV’ye gitmektedir. Dolayısıyla, devletin sigaradan topladığı vergi kaybını telafi etmek amacıyla ne gibi önlemler alacağı merak konusudur. Ekonomi uzmanı Mahfi Eğilmez’in belirttiği gibi, devlet sigaradan toplayamadığı vergiyi başka yollarla alacak ve bu durumda sigara içmeyen vatandaş birikim yapamayacaktır. Bu da sürecin karmaşık yapısını ortaya koymaktadır.
Vatandaşın Olmayan Bütçesinde Tasarruf Öğütlemek Yerine Kamunun Bütçesinde Tasarrufa Gitsek mi?
Sonuç olarak, Hazine ve Maliye Bakanı’ndan beklentimiz, vatandaşın kısıtlı bütçesinde nasıl tasarruf yapılacağı üzerinde durmak yerine, kamuda israfın önlenmesi, kamu ihale sisteminin şeffaflaştırılması, KÖİ’lerdeki hataların denetimi ve kamu maliyesindeki usulsüzlüklerle ilgili etkin önlemler alınmasıdır. Zira, Merkezi Yönetim Bütçesi tarihi açıklar üretmekte ve yıllık faiz ödemeleri rekor seviyelere ulaşmaktadır. Bu yılın ilk on ayındaki faiz gideri 1 trilyon 48 milyar lira olarak hesaplanmıştır. Yılsonuna ulaşmadan 2024 yılında ödenecek faiz tutarı, on yıl boyunca tütün ürünlerinden elde edilen vergilerden daha yüksek bir rakamı ifade edece
