Parlamentolar Arası Birlik (PAB), 150’inci Genel Kurulunu 5-9 Nisan 2025 tarihleri arasında Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te düzenliyor. Bu önemli toplantıya Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Numan Kurtulmuş’un da katılması dikkat çekiyor. Kurtulmuş, Taşkent’e gitmeden önce uçakta gazetecilerin sorularını yanıtladı. Gündemdeki konular arasında global güç dengeleri ve ticaret savaşları gibi önemli meseleler yer alıyor.
Kurtulmuş, dünya genelinde yaşanan gelişmelerin BM’nin etkisini yitirerek insanlık suçlarının işlenmesine ve katliamlara tanık olduğunu vurguladı. “Dünyanın yeni bir döneme girdiğini yıllardır söylemekteyiz,” diyen Kurtulmuş, eski dünya sisteminin geçerliliğini yitirdiğini ve yepyeni bir dünyanın inşa edilmeye başlandığına dikkat çekti. Özellikle Amerika’nın Afghanistan’dan 2021 yılının yazında hızla geri çekilmesinin bu küresel değişimin bir işareti olduğunu savundu. Bu olayın, Berlin Duvarı’nın yıkılmasıyla benzer bir sembolik anlam taşıdığını ifade etti.
Kurtulmuş, “Artık dünya tek kutuplu ya da iki kutuplu değil, çok kutuplu bir yapı içerisinde evrilmekte,” dedi. Bunun yanı sıra, eski kutuplaşma anlayışının yerini çok merkezli bir dünya sisteminin alacağını belirtti. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın uluslararası ilişkilerdeki yaklaşımının yeni dönemin dinamiklerini anlama çabası olduğuna inandığını ifade etti. Ancak Trump’ın öne sürdüğü bazı fikirlerin gerçekleşmesinin kolay olmayacağını düşündüğünü dile getirdi.
Avrupa’nın, Rusya’nın Kırım’ı 2014 yılında ilhakıyla birlikte yaşadığı durumu değerlendiren Kurtulmuş, Avrupa’nın ilhaka karşı vereceği bir tepkinin, bambaşka bir dünya gelişimini sağlayabileceğini belirtti. Ancak, Avrupalı ülkelerin iç dengeleri nedeniyle bu duruma yeterince ses çıkaramadığını düşündüğünü ekledi. Günümüzde, Avrupa’nın güvenlik kaygılarının artması ve geriye çekilmesi, bu tür bir sonucun beklenmesi açısından da önemli bir faktör olmuştur.
Sayın Trump’ın, Avrupa’nın güvenlik meselelerini yalnızca Avrupa’nın yüklenmeyeceği yönündeki açıklamaları, dünya dengelerinin değişimine işaret ediyor. Bu durum, Avrupa’nın Amerika ve Rusya ile birlikte daha karmaşık bir denkleme girmesine neden olmuştur. Ukrayna-Rusya savaşı, bu ilişkilerin nasıl gelişeceğini belirleyecek olan temel unsur olarak öne çıkmaktadır. Kurtulmuş, bu savaşın yalnızca Ukrayna ve Rusya’yı değil, Avrupa’yı da derinden etkileyeceğine dikkat çekti.
Trump’ın, küresel ölçekte yeni güç merkezlerinin kurulmasını engellemeye çalıştığını belirten Kurtulmuş, bunun ticaret savaşlarının artmasıyla süreceğini düşündüğünü vurguladı. “Tüm bu gelişmelerin, vekalet savaşları üzerinden başlayan ve ticaret savaşları ile devam eden yüksek gerilimler, dünyayı tehlikeli bir noktaya sürüklüyor,” ifadelerini kullandı.
Dünyanın içinde bulunduğu gerilimleri önleme konusundaki uluslararası sistemin yetersizliğinden de bahseden Kurtulmuş, bu sistemin yalnızca kâğıt üzerinde varlık gösterdiğini, fiiliyatta etkisiz kaldığını belirtti. Türkiye’nin, daha önce dile getirdiği yeni bir dünya düzeni kurulması gereği üzerine daha yüksek sesle konuşması gerektiğini düşündüğünü ifade etti. Ayrıca, Birleşmiş Milletler gibi uluslararası organizasyonların yeniden yapılandırılmasının şart olduğunu ekledi.
Savunma alanında silahlanma yarışının arttığını vurgulayan Kurtulmuş, bu durumun sonucunun ne olacağına dair belirsizliklerin bulunduğuna dikkat çekti. Yalnızca caydırıcı olmaktan öteye geçen silahlanmanın önlenmesi için güçlü ve içten bir müzakere mekanizmasının kurulması gerektiğine inandığını ifade etti. “Dünya çok kutuplu bir yapıya doğru evrilirken, yeniden bir Yalta benzeri bir denge kurulması mümkün değil,” değerlendirmesini yaptı.
