AB-ORTA ASYA ZİRVESİ VE ANLAŞMA DETAYLARI
Avrupa Birliği Komisyon Başkanı Ursula Von Der Leyen, Özbekistan’da gerçekleştirilen AB-Orta Asya Zirvesi’nde, 12 milyar avroluk bir anlaşma imzalamıştır. Bu zirve, Kazakistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan ile bir araya gelerek bölgesel işbirliğini arttırma amaçları doğrultusunda önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.
İmzalanan anlaşma çerçevesinde, bu ülkeler Birleşmiş Milletler’in 541 ve 550 sayılı kararlarına destek vererek, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne karşı Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ni Kıbrıs’ın “tek meşru hükümeti” olarak tanıma kararı almıştır. Bu durum, Kıbrıs sorununun uluslararası alanda yeniden tartışılmasına yol açacak bir gelişme olarak dikkat çekmiştir.
Bunun yanı sıra, BM Güvenlik Konseyi’nin 4. Maddesi çerçevesinde alınan karar, Türk devletleri tarafından Türkiye’nin Kıbrıs’ta resmi olarak “işgalci güç” olarak kabul edilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu durum, Türkiye’nin bölgedeki etkisinin sorgulanmasına neden olmaktadır.
AB TARAFINDAN GELEN EKONOMİK BASKI
Türkiye’den bu konuya ilişkin resmi bir açıklama gelmemişken, Avrupa Birliği’nin belirtilen beş Orta Asya ülkesi üzerinde ekonomik baskılar uygulayarak bu kararları imzalatmaya çalıştığı öne sürülmektedir. Özellikle Kırgızistan ve Tacikistan, AB’nin baskıları dolayısıyla bildirinin ilgili kısımlarına destek vermek zorunda kaldıkları ifade edilmektedir.
Öte yandan, AB’nin bu bildiriyi imzalayan ülkelere karşı yardım ve yatırımları kesme tehdidinde bulunduğu da öğrenilmiştir. Özbekistan‘ın ise Geliştirilmiş Ortaklık Müzakereleri’ni durdurma ve yatırımları askıya alma ile tehdit edildiği belirtilmektedir. Bu tür ekonomik baskıların, Orta Asya ülkelerinde siyasi dengeleri nasıl etkilediği, bölgedeki stratejik ilişkiler açısından oldukça önemli bir konu olarak değerlendirilmektedir.
TÜRKMENİSTAN’IN TARAFLILIĞI REDDEDEN DURUŞU
Anlaşmaya imza atan ülkelerin arasında en dikkat çeken durum ise Türkmenistan‘ın tarafsızlık statüsünü koruma çabasıdır. Türkmenistan, herhangi bir yaptırım veya baskıdan etkilenmeden, bildiride Kıbrıs ile ilgili ifadelere çekince koymuştur. Ülke, 12 Aralık 1995 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda 185 ülkenin oybirliğiyle “Daimi Tarafsızlık Statüsü” kazanmıştır. Bu nedenle Türkmenistan, iştirak ettiği anlaşmalarda herhangi bir taraf olmamakla öne çıkmaktadır.
Bu bağlamda, diplomatik kaynaklar, Kazakistan‘ın da bilinmeyen gerekçelerle arka planda baskıya maruz kaldığını öne sürmektedir. Ancak Kazakistan, aldığı bu kararı tamamen bağımsız bir şekilde aldığını belirtmiş ve herhangi bir yaptırım uygulaması ile karşı karşıya kalmadığını açıklamıştır. Bu durum, bölgedeki ülkelerin, uluslararası ilişkilerde nasıl farklı stratejiler geliştirdiğinin bir göstergesi olarak değerlendirilmektedir.
Türkiye’nin TEPKİLERİ VE SESSİZİ
Türkiye, belirtilen beş ülkenin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yönelik almış oldukları bu karara kamuoyunda herhangi bir açıklama yapmamış, ancak diplomatik kanallar aracılığıyla tepki gösterdiği iddia edilmiştir. Türk Hükümeti’nin, bu tür bir tepki göstermesinin, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve
