Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik kriz, tarım ürünlerinin fiyatlarını etkilediği gibi, çiftçilerin harcamalarını da oldukça zorlaştırmaktadır. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın fahiş fiyat artışlarına karşı yaptığı “Boykot yapmaya” çağrısı oldukça dikkat çekicidir. Ancak Cumhurbaşkanı’nın bu çağrısının uygulanabilirliği sorgulanmaktadır. Zira, birçok üründe olduğu gibi, tarımsal girdi fiyatlarının artışında tekel durumunda olan şirketler bulunmaktadır. Özellikle, çiftçilerin kullanmak zorunda olduğu gübreler gibi ürünlerde boykot yapmanın mümkün olmadığı göz önünde bulundurulmalıdır. Mesela, verimlilik için zorunlu olan DAP gübresi, Kaz Dağları da dahil olmak üzere çeşitli yerlerde maden arayışı için yüzbinlerce ağacın kesilmesine neden olan Cengiz Holding tarafından üretilmektedir.
Bu durumu eleştiren isimlerden biri de Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’dir. Gürer, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, boykot çağrısı yapmak yerine yanındaki iş insanlarına fiyatları düşürme çağrısı yapması gerektiğini belirtmektedir. Özellikle, fahiş fiyatları artıran gübre şirketleri arasında yer alan Cengiz Holding’in sahibi olduğu Eti Gübresi’ne dikkat çekmiştir. Gürer, bu şirketlerin piyasa üzerindeki tekel durumunu ele alarak Erdoğan’ın bu şirketlere hesap sorması gerektiğini ifade etmiştir.
Son günlerde DAP gübresinin fiyatı yine bir artış yaşamış ve satın alma güçlüğü çeken çiftçiler için zorlu bir durum oluşturmuştur. Cengiz Holding’in DAP gübre fiyatına yaptığı 500 lira artışla ton fiyatı 25 bin 750 liraya yükselmiştir. Gürer, bu artışların çiftçiler üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin altını çizerken, Türkiye’deki gübre piyasasında Cengiz Holding’in tekel konumuyla birlikte Yıldızlar Entegre Holding ve Gübretaş’ın da bu konumdaki diğer önemli aktörler olduğunu belirtmiştir. Bu firmaların maliyet artırıcı etkilerinin dikkate alınmasını istemektedir.
Gürer’in dikkat çektiği bir diğer konu ise DAP gübresinin tarihsel fiyat grafikleridir. 2020 yılında DAP gübresinin tonu yalnızca 2 bin 140 lira iken, Ocak 2024’de bu rakam sırasıyla 25 bin 200 lira ve Nisan 2024 itibarıyla da 25 bin 750 lira gibi astronomik bir rakama ulaşmıştır. Üre gübresinin fiyatları da bir hayli yüksektir; Ocak 2024’de tonu 12 bin 600 lira olurken, yıl başında 17 bin 500 liraya yükselmesi gözlemlenmiştir. Ancak çiftçilere sağlanan desteklerin oldukça yetersiz olması, yaşananların üzerine tuz biber eklemektedir. Çiftçi başına düşen destek yalnızca bin 805 lira olarak hesaplandığında, bu durum çiftçiler için sürdürülebilir bir çözüm bulmanın ne kadar zor olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Son söz olarak, Türkiye’de tarım ürünlerinin fiyatlarının ardı ardına gelen artırımlarla nasıl bir belirsizlik ortamı oluşturduğuna ve çiftçilerin geleceği hakkında ne kadar endişeli olduklarına dikkat çekmek gerekmektedir. Hükümetin bu konuda alacağı önlemler, hem piyasa istikrarı hem de çiftçilerin refahı açısından büyük önem taşımaktadır. Cengiz Holding gibi tekel durumunda olan firmaların fiyat politikaları, üreticilerin girdi maliyetlerinin artmasına ve bu durumun yansıması olarak da gıda fiyatlarının yükselmesine neden olmaktadır. Bu bağlamda, sadece bireysel tüketicilerin değil, aynı zamanda üreticilerin de korunması adına daha kapsamlı stratejilerin geliştirilmesi zaruridir.
