Yazar: Ozan Bingöl
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişin ardından 2018 yılından 2024 yılına kadar olan dönemde merkezi yönetim bütçesinden, yani vatandaşların ödediği vergilerden faize giden toplam miktar 2 trilyon 744 milyar 688 milyon 504 bin lira olmuştur. Bu süre zarfında merkezi yönetim bütçesinden yapılan tüm yatırım harcamalarının toplamı ise yalnızca 2 trilyon 155 milyar lira olarak kaydedilmiştir. Bu durum, faize giden vergilerin, yatırıma giden vergilerden 589 milyar lira daha fazla olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, mevcut yöretim sisteminin etkisiyle gerçekleşen bu tablo, ne yazık ki yatırım, istihdam, üretim, tarım ya da hayvancılık alanlarında değil, yalnızca faiz ödemelerinde bir artış sağlandığını göstermektedir. Bu noktada toplumda sorulması gereken en önemli soru, “Şimdi biz hangi faize karşıyız?” şeklindedir.
Faiz konusu, Türkiye’de son yıllarda giderek daha fazla siyasetin odak noktası haline gelmiştir. Ekonomik politikaların tartışılması, çoğu zaman faiz ve enflasyon ilişkisi üzerinden şekillenmektedir. İktidar, her fırsatta faize karşı olduklarını dile getirmesine rağmen, bu söylem ile fiiliyat arasında büyük bir çelişki söz konusudur. Ünlü bir İngiliz atasözü olan “Eylemler kelimelerden daha güçlüdür” ifadesi, bu durumda geçerli olmaktadır. Zira Ziya Paşa’nın “İnsanın aynası iştir, lafa bakılmaz” sözü de bu durumu özetlemektedir. Uzun süredir ülkeyi yöneten iktidarın faiz söylemiyle eylemlerinin ne kadar çelişkili olduğuna dair veriler de açıkça ortaya konmaktadır.
Faiz harcamalarının, 2018 sonrasında büyük bir artış göstermesi dikkat çekici bir durumdur. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin devreye girmesiyle birlikte, ülke ekonomisinin uçuşa geçeceği iddia edilmişti. Ancak döviz, enflasyon ve faizler, bu dönemdeki en belirgin ekonomik sorunlar haline gelmiştir. Merkezî Yönetim Bütçesi’nden yapılan faiz harcamaları, da adeta bir şahlanış dönemine girmiştir. 2018 yılından itibaren, faiz harcamalarındaki artış, ekonomik koşulları ile bile açıklanamayacak kadar yüksek bir seviyeye ulaşmıştır.
Ödediğimiz Her 100 Lira Verginin 17 Lira 40 Kuruşu Faize Gitti
Ödediğimiz vergilerin, bize kamu hizmetleri olan yol, su, köprü, sağlık ve eğitim gibi alanlarda geri dönmesi beklenirken, her yıl bu vergilerin daha büyük bir oranı faize aktarılmaktadır. 2016 yılı itibarıyla, ödediğimiz her 100 lira verginin 10 lira 90 kuruşu faize giderken, 2024 yılına gelindiğinde bu oran 17 lira 40 kuruşa yükselmiştir.
Vergi, devletin kamu faaliyetlerini yürütmek amacıyla vatandaşlardan kanunlara bağlı olarak tahsil ettiği bir tutardır. Bu bağlamda, vergilerin alınmasının meşruiyet kaynağı, kamu faaliyetlerinin gerektirdiği harcamaları finanse etmektir. Ancak, ödediğimiz vergilerin önemli bir kısmının faize gitmesi, vatandaşların vergi ödeme motivasyonunu olumsuz etkileyen bir durumdur.
Kamu hizmetleri olarak bizlere sunulması gereken vergilerin, nereye gittiğini sorgulamak önemli bir noktadır. Faize ayrılan pay arttıkça, sağlık, eğitim ve yatırım kaynakları azalmaktadır. Bu bağlamda, faize, Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) projelerine, çeşitli giderlere ve temsili masraflara daha fazla bütçe ayrılmakta, bunun neticesinde yatırım harcamalarında bir azalma görülmektedir. Artan faize karş
