1981 yılında, Bafra ilçesinde bulunan İkiztepe Höyüğü’nde yapılan arkeolojik kazılar sırasında ortaya çıkan 5 bin yıllık kafatası, baş delgisi tekniğinin ilk Tunç Çağı’nda kullanıldığını kanıtladı. Bu tarihi kafatası, Samsun Müzesi’nde sergilenmekte olup, vatandaşlar tarafından ilgiyle incelenmektedir. Aynı bölümde, trepanasyon tekniği ile ameliyat edilen 1900 yıllık bir kafatası da sergilenmektedir. Yapılan analizler sonucunda, 5 bin yıllık kafatasının ilk Tunç Çağı’na, 1900 yıllık olanın ise antik Amisos Kenti Geç Hellenistik ve Erken Roma İmparatorluk dönemine ait olduğu belirlenmiştir.
Müzede bulunan bilgilendirme panosunda, trepanasyon işlemine ilişkin şu açıklamalara yer verilmiştir: “Trepanasyon, Yunanca ‘delik’ anlamına gelen ‘trypanon’ kelimesinden türetilmiştir. Bu işlem, cerrahi bir aletle belirli bir bölgede kafa derisi sıyrıldıktan sonra, bir kemik parçasının belirli bir amaç ve teknikle çıkarılıp alınmasıdır. Geleneksel topluluklarda yapılan bu ameliyatlar, kafatasından bir kemik parçasının çıkarılması ve beyinin dış çevreyle temas etmesi esasına dayanır. Trepanasyonların kafa yaralanmaları, kötü ruhun çıkarılması, büyü veya iyileştirme gibi amaçlarla gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Bu ameliyatların genellikle törensel bir arka planı vardır ve gerçek amacını belirlemek zor olabilir. Bugüne kadar Anadolu’da yaklaşık 50 trepanasyon örneği tespit edilmiştir.”
Ayrıca, 5 bin ve 1900 yıllık kafatası ameliyatlarıyla ilgili yapılan bilgilendirmede de şu detaylar paylaşılmıştır: “İkiztepe Erken Tunç Çağı’na ait önemli buluntulardan biri trepanasyonlardır. İkiztepe’de yapılan analizlerde, kafataslarında ameliyatla oluşturulmuş boşluklara rastlanmıştır. Bu durum, İkiztepe’nin Anadolu’nun en eski ve yaygın trepanasyon merkezi olduğunu göstermektedir. İkiztepe’de yapılan trepanasyonlar, genellikle savaş sonucu meydana gelen kafatası yaralanmalarının tedavisi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, bir erkeğe ait olan tek trepanasyon örneğinde, tümör oluşumuyla ilgili cerrahi müdahalelerin de yapıldığı belirlenmiştir.”
Bu yazıda, Samsun’un Bafra ilçesinde bulunan İkiztepe Höyüğü’nde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda ortaya çıkan 5 bin yıllık kafatası ve yanında bulunan 1900 yıllık kafatasının trepanasyon ameliyatlarıyla ilgili detaylar verilmiştir. Antik dönemlere ait bu tarihi buluntular, insanların tıbbi müdahaleleri ve sağlık uygulamalarını anlamak açısından önemli ipuçları sunmaktadır.
