Her geçen gün depremlerde kaybettiklerimize duyduğumuz özlem, olası büyük depremlere bir adım daha yaklaştığımız gerçeğini ortaya koymaktadır. Bu durumun tekrarlanmaması, şehirlerin enkazlara dönüşmemesi ve deprem korkusunun azaltılması için uzmanlar tarafından alınması gereken önlemler konusunda sürenin azaldığı vurgulanmaktadır. 2022 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre İstanbul’da 695 bin bağımsız birimin dönüşümü tamamlanmış ve 93 bin bağımsız birimin kentsel dönüşüm süreci devam etmektedir. Şubat 2024’te bu rakamların 60 bin 632 bağımsız birimin tamamlanmış, 38 bin 214’ünün ise dönüşüm sürecinin devam ettiği revize edilmiştir. Bazı yapılar kentsel dönüşüme ihtiyaç duymasa da, çağrılmaya ihtiyaç duyan sistemlerle desteklenmektedir. ‘U’ şekilli damperleme projesine 6 üniversiteden 13 uzman katılmıştır. Bu proje hem deprem hem yangın durumunda devreye girebilmektedir.
Proje Yürütücüsü ve İTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tahsin Engin, ‘askeri parola’ detayı ile deprem sönümleyicinin detaylarını açıklamıştır. Bir sistemin bazı frekanslarda diğerlerine nazaran daha büyük genliklerde salınması durumuna ‘rezonans’ denilmektedir. Engin, bu durumu II. Dünya Savaşı’nda yaşanan Tacoma Köprüsü olayı üzerinden açıklamıştır. Tacoma Köprüsü’nde rüzgârın oluşturduğu titreşimler sonucu meydana gelen yıkım, rezonans frekansının mekanik sistemin mahvolmasına neden olduğu bir örnektir. Prof. Dr. Engin, sistemlerinin rezonans durumunda bile binayı koruduğunu ve korumanın üst seviyeye çıktığını belirtmiştir.
Bir yapının deprem anında ayakta kalabilmesi için sarsıntıyı sönümleyen sistemlerin kullanılması önemlidir. ‘U’ tüpü, düşük bir bütçeyle maddi ve manevi hasarın önüne geçebilen bir sistemdir. Prof. Dr. Engin’e göre bu sistem, binanın en üst katına yerleştirilerek sismik hareketlerin etkili olduğu noktalarda çalışmaktadır. Bu sistem, yapıyı ve içindekileri koruyabilmektedir. Bu nedenle, bu sistemle binaların güvenliği arttırılabilmektedir.
İstanbul Teknik Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Türk-Alman Üniversitesi, Gebze Teknik Üniversitesi ve Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi’nin üzerinde çalıştığı ‘U’ şekilli tank, diğer sarsıntı sönümleyicilerden farklı olarak, binalara sonradan dahil edilebilmektedir. Bu sistem, mevcut binalara uygulanması zorunlu olmayan maliyetli bir seçenek sunmaktadır. Prof. Dr. Engin’e göre, bu sistem bina sağlığını olumsuz etkilemeyen bir şekilde binalara entegre edilebilmektedir. Yapının en üst katına yerleştirilen ‘U’ şekilli tüp, su kullanılarak tasarlanmıştır ve deprem olmadığı durumda yangın anında su deposu olarak da kullanılabilmektedir. Bu sistem, çatı katında özel bir yer ayarlanarak yeni inşa edilen veya mevcut binalara kolayca adapte edilebilmektedir.
