Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından uygulanan Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemi, son üç yıl içerisinde büyük tartışmalara yol açan bir konu olmaya devam etmektedir. SÖZCÜ gazetesinin ulaştığı bilgilere göre, 2024 yılı içinde KKM hesabı sahiplerine toplamda 240 milyar 167 milyon lira ödenmiştir. Bu durum, faizlerin düşürülmesi ve ekonomide yaşanan olumsuz gelişmeler nedeniyle uygulanan KKM sisteminin toplam maliyetinin 1 trilyon 298 milyar lira seviyesini aşmasına neden olmuştur. Kur hesaplamalarıyla güncellendiğinde, bu maliyetin 2 trilyon 98 milyar liraya kadar çıktığı ifade edilmektedir. Özellikle zengin kesimlere aktarılan bu meblağ, 700 bin konut veya her biri 100 milyon lira değerinde 21 bin fabrika inşa etmeye yetecek miktardadır.
SÖZCÜ’nün eline geçen bilgiler arasında, TCMB’nin 30 Nisan 2024 tarihinde kamuoyuna açıklayacağı ‘2024 Yıllık Faaliyet Raporu’nun içeriği de yer almaktadır. Raporda, Merkez Bankası’nın 2024 yılında toplamda 700 milyar 354 milyon lira gibi devasa bir zarar ettiği belirtiliyor. Bu zararın 240 milyar 167 milyon lirası KKM ödemelerinden, 266 milyar 47 milyon lirası döviz ve altın alım satım zararından, 261 milyar lirası ise faiz zararından kaynaklanmaktadır. Merkez Bankası’nın komisyon ve hizmetlerden elde ettiği 26.3 milyar lira ile zararı 700.3 milyar lira seviyesine kapatmaya çalıştığı ifade edilmektedir.
55 Milyar Dolar Uçtu
Kur Korumalı Mevduat uygulamaları başlangıçta Hazine ve Maliye Bakanlığı ile TCMB arasında paylaşılmıştı. Ancak, bütçe açığını artırmasıyla birlikte 2023 yılının ortalarında tüm yük Merkez Bankası’nın üzerine yıkıldı. KKM yükünün 1.3 trilyon liralık kısmının 152 milyar lirayı 2022 ve 2023 yıllarında Hazine üstlenmiştir. TCMB ise dövizin yükselmemesi için KKM hesabı sahiplerine 2022, 2023 ve 2024 yıllarında toplamda 1 trilyon 146 milyar lira ödeme yapmak zorunda kalmıştır. Ödenen KKM tutarı, ilgili yılların ortalama kuruyla hesaplandığında, 54 milyar 915 milyon dolara karşılık gelmektedir.
700 Bin Ev Parası Gitti
Döviz kurlarını kontrol altında tutmak amacıyla başlatılan KKM uygulamaları nedeniyle bugüne dek ödenen tutar 1.3 trilyon TL olarak görünmesine rağmen, bu tutarın ortalama kur ile güncellendiğinde toplam değeri 2 trilyon 98 milyar lirayı (54.9 milyar dolar) bulmaktadır. Eğer KKM uygulamasına ihtiyaç duyulmamış olsaydı, bu meblağla devlete 3 milyon lira bütçe ile toplam 699 bin 264 konut inşa edebilir ve 2.8 milyon yoksul ailenin barınma sorununu çözebilirdi. Alternatif olarak, aynı parayla her biri 100 milyon lira yatırımla 21 bin fabrika açarak işsizliği azaltma imkanı da sağlanabilirdi.
Aslında, KKM’nin ortaya çıkışı, Türkiye ekonomisinin istikrarını korumak ve döviz kurlarını dengelemek adına belli bir ihtiyaç gibi görünüyordu. Ancak, uygulamanın geriye dönük etkileri ve uzun vadeli maliyetleri, muhalefet partileri ve ekonomik uzmanlar tarafından sıkça eleştirilmektedir. Ekonomistlerin değerlendirmelerine göre, KKM sisteminin bugüne kadar sağladığı faydalar pek çok açıdan sorgulanırken, kamu kaynaklarının zengin kesimlere aktarılmasının oluşturduğu yük, toplumun genel ekonomik sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır.
