Muazzez İlmiye Çığ, toplumda “Sümerolog” olarak tanınmasına rağmen, gerçek kökenleri ve akademik durumu tartışmalıdır. 110 yaşında, 2023 yılında Mersin’de tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybeden Çığ, hayatı boyunca birçok tartışma ve skandal konusu olmuştur. Gerçekten bir Sümerolog değilse de, kendisi gibi tanınan bu unvanın ardındaki sır perdesi, akademik bilgi eksiklikleriyle örtülmüş durumdadır.
Akademik unvanları ve doktora dereceleri bulunmayan Muazzez İlmiye Çığ, disiplinler arası akademik kaynaklar veya bağımsız olarak değerlendirilmiş yayınının eksikliğiyle dikkat çekmektedir. Sümerler hakkında ilk ciddi çalışmasını, 74 yaşındayken “History Begins At Sumer” (Tarih Sümer’de Başlar) adlı kitabın Türkçeye çevrimiyle gerçekleştirmiştir. Bunun yanı sıra, 28 Şubat sürecinin önemli figürlerinden biri olan İstanbul Üniversitesi’nin Rektörü Kemal Alemdaroğlu, hiçbir akademik unvanı olmamasına rağmen ona “Fahri Doktora Unvanı” vermiştir.
Muazzez İlmiye Çığ’ın ismi sadece akademik alanla değil, aynı zamanda etik ve sosyal skandallarla da anılmaktadır. 1980 yılındaki 12 Eylül darbesinin ardından, CIA tarafından finanse edilen HZİ Nöropsikiyatri Vakfı’nın yönetim kurulu başkanlığına getirilmiştir. Bu dönemde, Türkiye’deki cezaevlerinde hapsedilmiş siyasi mahkumlar, vakıf tarafından deneylerde kobay olarak kullanılmıştır. 1984 yılı itibarıyla, Metris cezaevinde bazı siyasi mahkumlar, zorla muayene ettirilmiş ve bu süreçte çeşitli yeni ilaçların denemesi yapılmıştır.
Muazzez İlmiye Çığ’ın bu dönemdeki yönetim rolü, insan hakları ihlalleri açısından eleştirilmiş ve dönemin siyasi mahkumları üzerinde uygulanan denemelerin kurbanı haline gelen insanların sesi olabilmiştir. Bu bağlamda, zaman içerisinde toplumda oldukça olumsuz bir izlenim bıraktığı söylenebilir. Ancak, hayatı boyunca sergilediği tavır ve açıklamaları, sadece bu skandallarla sınırlı kalmamıştır.
Çığ, baş örtüsü ile ilgili sert ve tartışmalı ifadeleriyle tanınan bir figürdü. “Vatandaşlık Tepkilerim” adlı kitabında başörtülü kadınlar hakkında yaptığı “fahişe rahibe-başörtülü kadın” benzetmesi, kitlesel tepkilere yol açmıştır. Ayrıca 2010 yılında katıldığı bir televizyon programında, Kur’an kurslarının kapatılması çağrısında bulunması, pek çok insan tarafından kınanmıştır. Bu söylemleri, Muazzez İlmiye Çığ’ın toplumda olumsuz bir şekilde algılanmasına sebep olmuştur.
Bunun yanında, Çığ’ın Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası’nda verdiği konferans da onun toplumsal duruşu hakkında tartışmalar yaratmıştır. Kendisi için “hemşire” tanımını kullanması, bu bağlamda, akademik kimliği ile olan çelişkisini gözler önüne sermektedir. Muazzez İlmiye Çığ’ın hayatı ve çalışmaları, her ne kadar Sümeroloji alanında anılsa da, gerçekte çok daha karmaşık ve tartışmalı bir durumu yansıtmaktadır.
