Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), son yıllarda mali durumunun kötüleşmesiyle gündeme gelmeye devam ediyor. Sayıştay raporuna göre, TMO’nun borçları son üç yıl içinde 16 kat artış göstererek 90.2 milyar TL’ye yükseldi. Bu durum, TMO’nun borçlarının ciddi bir sorun haline geldiğini ve kurumun mali yapısının sürdürülemez hale geldiğini ortaya koyuyor.
TMO, 1938 yılında kurulan bir kurum olarak tarım ürünlerinin alım satımını gerçekleştirmekte önemli bir rol oynamaktadır. Ancak, son dönemde finansal durumu ve ihale yöntemleri ile dikkat çekmektedir. Sayıştay’ın raporuna göre, TMO’nun gerçekleştirdiği 544 ihaleden 516’sı yani yaklaşık yüzde 95’i, ‘pazarlık’ usulü ile yapılmaktadır. Bu durum, rekabet koşullarının sağlanamadığına ve ihale süreçlerinin şeffaflık açısından sorgulanmasına neden olmaktadır.
Raporda, pazarlık usulünün ‘istisna’ olması gereken bir durumun artık ‘sıradan hale geldiği’ vurgulanmaktadır. TMO, özellikle taşıma, yükleme ve boşaltma ihalelerinin bazı taşra birimleri tarafından ayrı ayrı yapılması ile ilgili de eleştirilere maruz kalmaktadır. İhalelerin gerekçesi olarak rekabet şartlarının tam olarak sağlanamadığı bildirilmektedir. Dolayısıyla, bu durum TMO’nun hedeflerine ulaşmasında olumsuz etkiler yaratmaktadır.
TMO’nun finansman giderleri de alarm verici bir seviyeye ulaşmıştır. 2021 yılında 453 milyon TL olan finansman giderleri, 2023 yılı itibarıyla 14 milyar 520 milyon TL’ye fırlamıştır. Bu durum, kurumun mali yönetiminde ciddi problemler olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca, TMO’nun 22 farklı bankaya kredi borcu bulunmaktadır; bu durum, TMO’nun finansal risklerini artırmakta ve mali sürdürülebilirliğini tehlikeye atmaktadır.
Sonuç olarak, TMO’nun yaptığı ihalelerin büyük bir kısmının pazarlık usulü ile gerçekleştirilmesi, rekabet ortamının ortadan kalkmasına ve şeffaflık sorunlarına yol açmaktadır. Kurumun borçlarının artışı ve finansman giderlerinin fahiş boyutlara ulaşması, TMO’nun mali yapısının ciddi bir krize girmekte olduğunun göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Eğer bu gidişat devam ederse, TMO’nun uzun vadeli sürdürülebilirliği tehlikeye girebilir. İleriye dönük olarak bu sorunların nasıl çözüleceği, TMO’nun gelecekteki mali sağlığı açısından kritik bir öneme sahip olacaktır.
