Türkiye’de en çok tercih edilen sıvı yağ olan Ayçiçeği yağında ithalat giderinin, Türk çiftçinin kazancından fazla olması üreticinin tarladan uzaklaşmasına zemin hazırlıyor. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Okan Gaytancıoğlu, Türkiye’nin ayçiçeğinde kendine yeterlilik oranının 2021’de yüzde 70 iken 2024’te yüzde 45’e gerilediğini, 8 milyon ton olan ayçiçeği işleme kapasitesine karşın işlenen miktarının ise 2 milyon ton olduğunu ifade etti. Petrolden sonra en çok döviz ödenen ithalat kaleminin ayçiçeği olduğuna dikkat çeken Gaytancıoğlu, “Ayçiçeği ham yağına 2023’te 2 milyar dolar ödedik. 1 tonunu 551 dolardan ithal etmişiz, buna yüzde 27 gümrük vergisi ve 15 dolar civarında taşıma, gümrükleme gibi masraflar eklendiğinde 720 dolar ediyor. Yani tam 24 bin TL. Bizim Türk çiftçi de aynı fiyatların üstüne kuraklık desteği de almak istiyor.”
Üreticilere düşük fiyat ödenip gümrük vergilerinin sıfırlanmasının yağ fiyatlarını düşürmeyeceğini, tam tersine üreticiyi üretimden soğutacağını kaydeden Gaytancıoğlu, çiftçiye ödenecek fiyatın ithal maliyeti olan 24 TL ile aynı olması gerektiğini belirtti. Ayrıca, kuraklıktan etkilenecek üreticilere de kuraklık desteği verilmesi gerektiğini vurguladı. 22 Mart 2022’de ayçiçeği ham yağı taşıyan Rus gemisinin Mersin Limanı’na yanaşırken birçok TV kanalının bu haberi manşet yaptığını hatırlatan Gaytancıoğlu, “Pandemi ve Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle birçok tarım ürününün fiyatı 2-3 kat artmıştı. Tonu 350 dolar olan ayçiçeği, 770 dolara kadar çıkmış, Ayçiçek yağı marketlerde zam şampiyonu olmuştu” şeklinde konuştu. Tarım politikasının yetersiz olduğunu dile getiren Gaytancıoğlu, Türkiye’nin bir net ithalatçı olduğunu söyledi.
Ayçiçeği yağına olan dışa bağımlılığın artması, üreticiler için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Türkiye’nin ayçiçeğindeki kendine yeterlilik oranının düşmesi ve büyük miktarlarda ithalata bağımlı hale gelmesi, çiftçilerin maliyetlerini karşılayamamasına ve üretimden uzaklaşmasına sebep olabilir. Bu durumda, tarım politikalarının gözden geçirilmesi ve üreticilere destek verilmesi önem taşımaktadır. Üreticilere adil ve sürdürülebilir fiyatlar ödenmeli, ithalatın kontrol altına alınması ve yerli üretimin teşvik edilmesi gerekmektedir. Ayçiçeği yağına olan dışa bağımlılığın azaltılması için çeşitli önlemler alınmalıdır. Bu sayede, Türk çiftçilerin korunması ve üretimin devamlılığı sağlanabilir.
