Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), il bazında beşeri kalkınma endeksini açıkladı. 2018 yılında 0.844 olan bu endeks, 2022 yılı itibarıyla %1.1 artış göstererek 0.854 seviyesine ulaştı. Türkiye, bu değerle Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından belirlenen standartlara göre “Çok Yüksek Gelişmişlik” seviyesindeki ülkeler grubunda yer almakta. Beşeri kalkınma endeksinin altında yatan alt bileşenler ise dikkat çekici bir şekilde değişim göstermiştir. 2022 yılı itibarıyla yaşam beklentisi endeksi, 2018 yılına göre %2.2 azalarak 0.882, eğitim endeksi %3 artışla 0.807 ve gelir endeksi %2.6 artışla 0.875 seviyelerine ulaştı.
EN YÜKSEK İL ANKARA
TÜİK verilerine göre 2022 yılında en yüksek beşeri kalkınma endeksine sahip il, 0.891 değeriyle Ankara olarak belirlendi. Başkent Ankara’yı, 0.886 ile İstanbul ve Kocaeli izledi. Diğer yüksek değerler ise 0.870 ile İzmir ve 0.867 ile Muğla şeklinde sıralandı. Bunun yanı sıra beşeri kalkınma endeksi en düşük olan il ise 0.748 ile Ağrı olarak kaydedildi. Bu ilin ardından, %4.1 oranında bir düşüşle Şanlıurfa, %4 ile Van, %3.9 ile Muş ve %3.8 ile Bitlis yer aldı.
Daha geniş bir perspektife bakıldığında, 2018 ile 2022 yılları arasında beşeri kalkınma endeksinin en çok artış gösterdiği ilk beş il sırasıyla %4.1 ile Kilis, %4 ile Şırnak, %3.9 ile Çankırı ve Hakkari oluşturdu. Ayrıca, %3.8 ile Ağrı da önemli bir artış gösteren iller arasında yer aldı. Aynı dönemde beşeri kalkınma endeksinin düştüğü iller ise %0.2 ile Trabzon, %0.1 ile Ordu, %0.03 ile Rize ve %0.02 ile Karabük olarak belirlendi.
DAHA ÖNCE UNDP HESAPLIYORDU
Bir ülkenin iktisadi kalkınma sürecinde fiziki sermaye kadar beşeri sermaye yeterliliği de büyük önem arz etmektedir. Beşeri kalkınma endeksi, ülkelerin beşeri sermaye yeterliliklerinin saptanabilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hesaplanmaktadır. Bu endeks, yaşam beklentisi, eğitim ve gelir olarak üç ana bileşenden oluşmaktadır. Beşeri kalkınma endeksi, 0 ile 1 arasında bir değer alır. Endeksin 0.8 ve üzerinde olması, “çok yüksek beşeri kalkınma” düzeyini, 0.7 ile 0.8 arasında olması “yüksek beşeri kalkınma” seviyesini, 0.55’in altında olması ise “düşük beşeri kalkınma” seviyesini ifade eder. Türkiye’ye ait beşeri kalkınma endeksi değerleri, daha önce yalnızca UNDP tarafından hesaplanmaktayken, TÜİK’in ortalama eğitim süresi göstergelerini yayımlamaya başlamasıyla birlikte, bu verileri de üretir hale gelmiştir.
