Rusya’nın Avrupa’ya doğalgaz arzının en eski rotalarından birinin kapatılması, 2014 yılında Kırım’ı ilhakıyla başlayan gergin ilişkiler dönüm noktasına ulaştı. Ukrayna, 2015 yılında Rus gazı alımını durdurdu. Ukrayna Enerji Bakanı German Galushchenko, bu durumu “tarihi bir olay” olarak nitelendirirken, Rusya’nın pazar kayıpları yaşayacağını ve Avrupa’nın zaten Rus gazından vazgeçmeyi planladığını belirtti.
Rusya ve Ukrayna arasındaki 2022 yılında başlayan savaş, doğalgaz akışında duraksamalara neden oluyordu. Ukrayna, askeri çatışmalardan dolayı doğalgaz transit anlaşmasını uzatmayacağını öne sürdü. Sektördeki bazı kaynaklar, Gazprom’un önceki yıllarda Ukrayna üzerinden gerçekleşen gaz geçişlerinin önemli bir kısmının duracağını öngördüğü ifade edildi. Gazprom’un, toplam gaz ihracatının yarısını Ukrayna üzerinden yaptığı biliniyordu.
Buna karşın, Rusya hâlâ Karadeniz’deki TurkStream boru hattı üzerinden gaz ihracatını sürdürüyor. TurkStream’in iki hatlarından biri Türkiye iç pazarına, diğeri ise Macaristan ve Sırbistan gibi Orta Avrupa ülkelerine gaz tedarik ediyor. Bu durum, Rusya’nın, en azından bazı pazarlarda varlığını sürdürmesine olanak tanıyor.
Avrupa Birliği, Ukrayna’daki askeri gerginliklerin ardından Rus enerji bağımlılığını azaltmak amacıyla alternatif kaynaklar aramaya başladı. 2022 yılı itibarıyla bu çabalar iki katına çıkmış durumda. Slovakya ve Avusturya gibi ülkeler, Ukrayna üzerinden gelen Rus gazının kesilmesiyle birlikte alternatif tedarik yolları oluşturma gayretine girdiler.
Ukrayna’nın bir zamanlar Sovyetler Birliği’ne bağlı olan Moldova üzerindeki etkisi de dikkat çekti. Moldova, gaz kullanımını üçte bir oranında azaltmak için önlemler almak zorunda kalacağını ifade etti. Bu, bölgedeki enerji güvenliğinin sağlanması açısından kritik bir öneme sahip.
AVRUPA’DAN AÇIKLAMA GELMEDİ
Gelişmelerin devam ettiği çarşamba sabahı itibarıyla Avrupa’dan henüz resmi bir açıklama yapılmadı. Rusya ile Ukrayna arasındaki beş yıllık doğalgaz transit anlaşması, 1 Ocak 2024’te sona erdi. Gazprom, Telegram üzerinden yaptığı duyuruda, “Ukrayna tarafının anlaşmaların yenilenmesini sürekli olarak reddetmesi nedeniyle, Gazprom, 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren Ukrayna topraklarından gaz tedarik etme imkanını kaybetmiştir” ifadesini kullandı.
Gazprom, Moskova saatiyle 08:00’den itibaren Ukrayna üzerinden herhangi bir doğalgaz taşımacılığı yapılmayacağını açıkladı. Öte yandan, Ukrayna Enerji Bakanlığı, Rus gazının transitinin durdurulmasının “ulusal güvenlik çıkarları dolayısıyla” gerçekleştirildiğini öne sürdü.
Ukrayna, bu durumun sonucunda yılda yaklaşık 800 milyon dolar transit ücreti kaybıyla karşı karşıya kalacakken, Gazprom’un gaz satışlarından olacak kaybın ise yaklaşık 5 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. Bu rakamlar, iki ülke arasındaki ekonomik dengelerin ne denli önemli olduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor.
