Türkiye, enerji meselelerinde belirgin bir dışa bağımlılık durumu sergiliyor; bu durum, toplam enerji ihtiyacının yüzde 71’inin yabancı kaynaklardan karşılanması ile belirginleşiyor. Ham petrol açısından ise yabancı kaynaklara olan bağımlılık oranı daha da çarpıcı bir şekilde yüzde 92’ye kadar yükseliyor. Bu yüksek bağımlılık seviyesi, global petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların Türkiye ekonomisine olan etkilerini derinleştiriyor. Bu bağlamda, Giresun Üniversitesi Şebinkarahisar Meslek Yüksekokulu’ndan Öğretim Görevlisi Dr. Necati Altemur, petrol fiyatlarındaki değişimlerin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini detaylı bir şekilde ele almıştır.
Sinem KAYA – BilKi / GİRESUN (İGFA) – Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar, ekonomik büyümeyi içeren önemli bir değişken olarak öne çıkmaktadır. Öyle ki, petrol ihraç eden ülkeler bu fiyat artışlarından yararlanırken, ithalatçı konumundaki ülkeler ciddi maliyet artışları, enflasyon gibi zorlayıcı durumlarla karşı karşıya kalmaktadır. Türkiye’nin enerji paragı ve ekonomi dinamikleri bakımından durumu, özellikle gelişen dışa bağımlılık oranlarıyla daha da karmaşık bir hal alıyor.
Giresun Üniversitesi’nden Öğr. Gör. Dr. Necati Altemur, özellikle petrol fiyatları ile ekonomik değişkenler arasındaki ilişkiyi derinlemesine incelediği “Petrol Fiyatları ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği” adlı çalışmasında, Ocak 1995 ile Şubat 2023 tarihleri arasında 28 yıllık bir dönemi kapsamına aldı. Bu çalışmada petrol fiyatlarını temsil etmek amacıyla Avrupa Brent Petrol Spot FOB fiyatı (varil başına Amerikan Doları cinsinden) kullanıldı. Aynı zamanda, enflasyon göstergesi olarak Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve döviz kuru olarak ABD Doları (USD) ile Türk Lirası (TRY) arasındaki ilişki incelendi. Altemur, bu eş bütünleşme ilişkisini ortaya koyabilmek amacıyla zaman serisi analizinde Hatemi-J ve Maki testleri gibi çeşitli metodolojileri kullandı.
Dr. Necati Altemur’un çalışmasında, petrol fiyatları, enflasyon ve döviz kuru arasında uzun vadede anlamlı bir eş bütünleşme ilişkisi bulunduğu ifade edilmektedir. Bu bağlamda, Türkiye’nin yüksek enerji talebi ile dışa bağımlılığı sonucunda, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların hem enflasyon hem de döviz kurunu artırdığı, üretim maliyetlerini yükselttiği ve kamu bütçesindeki açıkları büyüttüğü ortaya konmuştur. Çalışmada ayrıca ekonomik yapıyı etkileyen yapısal kırılmaların belirleyici dönemleri olarak 1994, 2001, 2013 yılları ve Covid-19 krizinin etkileri öne çıkmaktadır.
Türkiye İçin Enerji Bağımsızlığı Çözüm Önerileri
Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi’nde yayımlanan bir makalede, Türkiye’nin enerji alanındaki dışa bağımlılığını minimize etmek için atılması gereken somut adımlar vurgulanmaktadır. Literatürde yer alan kaynaklar, Türkiye’nin enerji ihtiyacını karşılamak ve dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla alternatif enerji kaynaklarına yönelmesi gerektiğini önermektedir. Özellikle, güneş ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılan yatırımların, çevre kirliliğini azaltma potansiyeli taşırken aynı zamanda bağımlılığı da düşürebilecek derecede kritik bir rol oynadığı ifade edilmektedir.
Makalede ayrıca, kara taşımacılığının yerine deniz ve demiryolu taşımacılığının artırılması gerektiğine dikkat çekilmektedir. Bu alternatif taşımacılık yöntemleri, yalnızca maliyetleri düşürmekle kalmayıp, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik açısından da fayda sağlamaktadır. Tüm
